КОНФЕСІЙНА ТЕРМІНОЛОГІЯ В КАРАМАНЛІЙСЬКИХ ТЕКСТАХ
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
Анотація
Православних тюркофонів – християн, що послуговувалися грецькою абеткою при створенні текстів на задоволення своїх конфесійних потреб, називають караманлійцями, а їхню писемну мову – караманлійською турецькою. Починаючи від XV ст., коли з’являється перший караманлійський текст, і до перших десятиліть XX ст., коли з екстралінгвістичних причин караманлійська писемна традиція згасає, переважну більшість караманлійських текстів становили конфесійні твори турецькою мовою (Gennadios Itikatnamesi, Gülizar-ı İman-ı Mesihi, Angeliaforoz, İspat-ı Mesihiyye, Yeni Hazne ve Psaltirion тощо), насичені термінологією, ідентичною мусульманській, що, втім, вживалася на позначення понять православ’я. Стаття досліджує фонетичні та морфологічні особливості зазначених термінів, їхню семантику та причини слововжитку.
Як цитувати
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
караманлійські тексти, Конфесійна термінологія
Гаркавець О. М. Уруми Надазов’я. Історія, мова, казки, пісні, загадки, прислів’я, писемні пам’ятки. Алма-Ата, 1999.
Дрига І. М. Pontika: тюркологічні студії. Київ, 2010.
Ильминский Н. И. Предварительное сообщение о турецком переводе изложения веры патриарха Геннадия Схолария. Казань, 1880.
Ağca F. Karamanlı Türkçesinde Şekil Bilgisi / Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kayseri, 1999.
Ağca F. Grek harfli Karamanlı Türkçesi Metinlerinde – DıR Bildirme Ekinin Farklı bir Fonksiyonu Üzerine // Tükbilig Türkoloji Araştırmaları Dergisi. Sayı: 19, 2010.
Anzerlioğlu Y. Karamanlı Ortodoks Türkler. İstanbul, 2003.
Balta E. Karamanlidika. Additions 1584–1900. Bibliographie analytique. Athènes, 1987.
Balta Evangelia. Karamanlidika. XXe siècle. Bibliographie Analytique. Athènes, 1987a.
Balta E. Karamanlıca Kitapların Önsözleri (çev. Herkül Milas) // Tarih ve Toplum. 1990, № 74.
Balta Evangelıa. Karamanlıdıka. Nouvelles Additions et Compléments // Δελτιο Κεντρου Μικρασιατικων Σπουδων. Χαλκουν Μεταλλιον Ακαδεμιας Αθηνων. Τομος ογδοος. Αθηνα, 1990–1991. https://doi.org/10.12681/deltiokms.236
Berkol B. 133 Yıl Önce yayımlanan Yunan harfleri ile Türkçe (Karamanlıca) bir ‘Robinson Crusoe’ Çevirisi // Sosyoloji Konferansları Dergisi, 1986, № 21. – www.iudergi.com/tr/index.php/iktisatsosyoloji
Cümle seneni’n kiriakilerine tzevap ve’ nasaatla’r. Tefsir olunmuş, Rumca yıaban tilinten Türk lisanına, A’tallialı Serafim İ’eromo’nahostan simti i’lk eve’l pasmayıa veriltı, pω zikr olunan kimsenun hartz masrafıyılan, Hrıstıanların Kıfaetligı, ve Helaslıkları itzun. İmti taxı, Soulta’n Valıtoulla’h Panagi’a Ky’kkonoun Kıprista sakin olan, azim ve Patisah Monastırin metat İmtatıgılan sauklıga gkelip anzıga pean o’luntu, ve pasmagıa verilti ziate emek zaxmetılen, ve xartz masrafılan. (Bortoli Antonios Pasmatzıtan. 1756. Con licenza de’ Superiori, e Privilegio). Venedikte, 1756. Κικκο Μοναστιρι τξεματενντεν`.
Eckmann J. Anadolu Karamanlı ağızlarına ait araştırmalar. I. Phonetika // Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi Dergisi. Ankara, 1950; окремо видрукувано з № 8. Томи 1–2.
Eckmann J. Yunan harfli Karamanlı imlâsı hakkında // Türk Dili ve Tarihi hakkında araştırmalar, I. Ankara, 1950a.
Eckmann J. Die karamanische Literatur // Philologiae Turcicae Fundamenta, I. Wiesbaden, 1959; II. Wiesbaden, 1964.
Eckmann J. Karamanlıcada birkaç Gerundium Terkibi (çev. Müjdat Karayerli) // Türk Kültürü Araştırmaları. XXVI/2. 1988.
Eski Harfli Türkçe Basma eserler Bibliografyası 1584–1986. CD-Rom. Ankara, 2001.
Grammatiki grekiko – tiurkiki. 1812. Dimitriog Alexandriog En Vienni tis agstrias, ek tis tipografias Ioan. Bart. Tzbekiou., proin vendotou. 1812 // Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (SL Sci.Lang. 477.63 c.2 33315 aub Gen.).
İpadetname. Stambulda, 1905. (Patrikhanede) // Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών. № 312.
İspat-ı Mesihiye: Neofitos İeromonahosdan Yoannis Yorgiadis. İstanbul, 1857.
Kahya H. Grek harfli Osmanlı Türkçesi bir eser: İspat-ı Mesihiye üzerinde dil incelemesi / Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul, 2003.
Kahya H. Karamanlıca bir eser Yeñi Hazne ve Dil Özellikleri (İmla Özelllikleri ve Ses Bilgisi) // Turkish Studies. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Vol. 6, Issue 3. 2008.
Kahya H. Karamanlıca Eserlerde İslam inancıyla ilgili terimler // Türkiyat Mecmuası. Vol. 22, Issue 2. 2012.
Kılıçarslan M., Kahya H. Karamanlıcada i/e Meselesi // Ulusararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Vol. 8, Issue 2, 2009.
Miller, Michael Grimm. The Karamanli-Turkish Texts: the historical changes in their script and phonology / Bloomington, Indiana University. Diss. 1974.
Salaville S., Dalleggio E. Karamanlidika. Bibliographie analytique d’ouvrage en langue Turque imprimés en caractères Grecs. I. 1584–1850. Athènes, 1958.
Vryonis S. The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh through the Fifteenth Century. Berkeley, 1971.
Yordanoğlu, A. Karamanlidika (Rumca Harfli Türkçe Metinlere Toplu Bakış). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Mezuniyet Tezi, İ. Ü. Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, 1973.
Yuzviak İ. Urumca Din Terminolojisinin Oluşumu ve İşlevsel Özellikleri // Dilleri ve Kültürleri Yok Olma Tehlikesine Maruz Türk Toplulukları. 4. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (23–26 Mayıs 2012, Ankara) / Ed.: Marcel Erdal, Yunus Koç, Mikail Cengiz. Ankara, 2013.
Αναστασιου Δαμιανιδου. Evangeliki Melissa. Tritomos eis… Samsoun, 1912.
Аποστολος, yani aziz apostolosların (resulların) amellerinden ve yazdıkları mektuplardan Pahs iden kitapdan, iorti ve Pazar ve egiami sayirede Orthodoksos Hristianların Ekklisialarında Kiraat olunan fikraların medzmuası. Dersaadetde Galatada, Mahnudie dzaddesinde 19 numerolı mağazada. 1900 senesinde (tipus A. Koromıla). Kitaptzı Markopulos ve Hadzıoannou Tarafından nesr olındı // Γεννάδειος Βιβλιοθήκη (T183.15 100 Gen.).
REFERENCES
Harkavets’ O. M. (1999), Urumy Nadazov”ya. Istoriya, mova, kazky, pisni, zahadky, prysliv”ya, pysemni pam”yatky, Almaty. (In Ukrainian).
Dryha I. M. (2010), Pontika: tyurkolohichni studiyi, Kyiv. (In Ukrainian).
Il’minskiy N. I. (1880), Predvaritel’noye soobshcheniye o turetskom perevode izlozheniya very patriarkha Gennadiya Skholariya, Kazan. (In Russian).
Ağca F. (1999), Karamanlı Türkçesinde Şekil Bilgisi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri. (In Turkish).
Ağca F. (2010), “Grek harfli Karamanlı Türkçesi Metinlerinde – DıR Bildirme Ekinin Farklı bir Fonksiyonu Üzerine”, in Tükbilig Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Sayı: 19. (In Turkish).
Anzerlioğlu Y. (2003), Karamanlı Ortodoks Türkler, İstanbul. (In Turkish).
Balta E. (1987), Karamanlidika. Additions 1584–1900. Bibliographie analytique, Athènes.
Balta Evangelia (1987a), Karamanlidika. XXe siècle. Bibliographie Analytique, Athènes.
Balta E. (1990), “Karamanlıca Kitapların Önsözleri (çev. Herkül Milas)”, in Tarih ve Toplum, No. 74. (In Turkish).
Balta Evangelıa (1990–1991), “Karamanlıdıka. Nouvelles Additions et Compléments”, in Deltio Kentroy Mikrasiatikwn Spoydwn. Chalkoyn Metallion Akademiaς Athhnwn, Tomoς ogdooς, Athens. https://doi.org/10.12681/deltiokms.236
Berkol B. (1986), “133 Yıl Önce yayımlanan Yunan harfleri ile Türkçe (Karamanlıca) bir ‘Robinson Crusoe’ Çevirisi”, in Sosyoloji Konferansları Dergisi, No. 21, available at: www.iudergi.com/tr/index.php/iktisatsosyoloji (In Turkish).
Cümle seneni’n kiriakilerine tzevap ve’ nasaatla’r (1756), Tefsir olunmuş, Rumca yıaban tilinten Türk lisanına, A’tallialı Serafim İ’eromo’nahostan simti i’lk eve’l pasmayıa veriltı, pω zikr olunan kimsenun hartz masrafıyılan, Hrıstıanların Kıfaetligı, ve Helaslıkları itzun. İmti taxı, Soulta’n Valıtoulla’h Panagi’a Ky’kkonoun Kıprista sakin olan, azim ve Patisah Monastırin metat İmtatıgılan sauklıga gkelip anzıga pean o’luntu, ve pasmagıa verilti ziate emek zaxmetılen, ve xartz masrafılan. (Bortoli Antonios Pasmatzıtan. 1756. Con licenza de’ Superiori, e Privilegio), Venedikte, Kikko Monastiri tksematennten`.
Eckmann J. (1950), “Anadolu Karamanlı ağızlarına ait araştırmalar. I. Phonetika”, in Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi Dergisi, Ankara. (In Turkish).
Eckmann J. (1950a), “Yunan harfli Karamanlı imlâsı hakkında”, in Türk Dili ve Tarihi hakkında araştırmalar, I, Ankara. (In Turkish).
Eckmann J. (1959, 1964), “Die karamanische Literatur”, in Philologiae Turcicae Fundamenta, I, Wiesbaden, II, Wiesbaden.
Eckmann J. (1988), “Karamanlıcada birkaç Gerundium Terkibi (çev. Müjdat Karayerli)”, in Türk Kültürü Araştırmaları, XXVI/2. (In Turkish).
Eski Harfli Türkçe Basma eserler Bibliografyası 1584–1986 (2001), CD-Rom, Ankara. (In Turkish).
Grammatiki grekiko – tiurkiki. 1812 (1812), Dimitriog Alexandriog En Vienni tis agstrias, ek tis tipografias Ioan. Bart. Tzbekiou., proin vendotou, Ethnikή Vivliothήkh thς Ellάdoς (SL Sci.Lang. 477.63 c.2 33315 aub Gen.).
İpadetname (1905), Stambulda, (Patrikhanede), Kέntroy Mikrasiatikώn Spoydώn, No. 312.
İspat-ı Mesihiye (1857), Neofitos İeromonahosdan Yoannis Yorgiadis, İstanbul. (In Turkish).
Kahya H. (2003), Grek harfli Osmanlı Türkçesi bir eser: İspat-ı Mesihiye üzerinde dil incelemesi, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. (In Turkish).
Kahya H. (2008), “Karamanlıca bir eser Yeñi Hazne ve Dil Özellikleri (İmla Özelllikleri ve Ses Bilgisi)”, in Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol. 6, Issue 3. (In Turkish).
Kahya H. (2012), “Karamanlıca Eserlerde İslam inancıyla ilgili terimler”, in Türkiyat Mecmuası, Vol. 22, Issue 2. (In Turkish).
Kılıçarslan M. and Kahya H. (2009), “Karamanlıcada i/e Meselesi”, in Ulusararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Vol. 8, Issue 2. (In Turkish).
Miller Michael Grimm (1974), The Karamanli-Turkish Texts: the historical changes in their script and phonology, Indiana University, Diss., Bloomington.
Salaville S. and Dalleggio E. (1958), Karamanlidika. Bibliographie analytique d’ouvrage en langue Turque imprimés en caractères Grecs, I, 1584–1850, Athènes.
Vryonis S. (1971), The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh through the Fifteenth Century, Berkeley.
Yordanoğlu, A. (1973), Karamanlidika (Rumca Harfli Türkçe Metinlere Toplu Bakış), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Mezuniyet Tezi, İ. Ü. Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü. (In Turkish).
Yuzviak İ. (2013), “Urumca Din Terminolojisinin Oluşumu ve İşlevsel Özellikleri”, in Dilleri ve Kültürleri Yok Olma Tehlikesine Maruz Türk Toplulukları. 4. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (23–26 Mayıs 2012, Ankara), Marcel Erdal, Yunus Koç, Mikail Cengiz (eds), Ankara. (In Turkish).
Anastasioy Damianidoy (1912), Evangeliki Melissa. Tritomos eis… Samsoun. (In Greese).
Аpostoloς, yani aziz apostolosların (resulların) amellerinden ve yazdıkları mektuplardan Pahs iden kitapdan, iorti ve Pazar ve egiami sayirede Orthodoksos Hristianların Ekklisialarında Kiraat olunan fikraların medzmuası (1900), Dersaadetde Galatada, Mahnudie dzaddesinde 19 numerolı mağazada. senesinde (tipus A. Koromıla), Kitaptzı Markopulos ve Hadzıoannou Tarafından nesr olındı, Anastasioy Damianidoy (T183.15 100 Gen.).
Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.